2020- ییل ینگی دهلی رایزنلیک مذاکره ده افغانستان اسلامی جمهوریتی ملی خوفسیزلیک مصلحتچیسی جلالتمآب حمدالله محب بیاناتی نینگ مسوده‌سی
بسم الله الرحمن الرحیم
پرچه‌له‌نیشگه قرشی: افغانستان شکننده‌لیککه قره‌مه‌ی قنده‌ی رواجلنماقده دیر
2020- ییل ینگی دهلی رایزنلیک مذاکره ده افغانستان اسلامی جمهوریتی ملی خوفسیزلیک مصلحتچیسی جلالتمآب حمدالله محب بیاناتی نینگ مسوده‌سی
یوقاری مرته‌لی هیاتلر
خانملر و جنابلر!
سیز حرمتلی و قدرلی دوستلر و همکارلیک آره نیگیز و حضورینگیزده بولگنیمدن جوده خورسند و کوپ فخرلنه من. بو سیمالرنی بیر ییرگه توپلش اوچون فرصت یره‌تگن تشقی ایشلر وزیرلیگی آبزرور تحقیقات موسسه‌سیدن منتدارچیلیک قیله‌من. کمینه گه بو ییغلیشگه گپیریش اوچون فرصت بیریلگنیدن ممنون من.
کیلینگلر اوکراین 752 اوچاغی قوله‌شی نتیجه‌سیده یوز بیرگن فاجعه‌ده قربان بولگن افغانستانلیک، کاندالیک، سویدنلیک، ایرانلیک، اوکراینلیک، بریتانیالیک و آلمانلیک 176 کیشی نینگ روحیگه چوقور یورکدن دعا قیله‌یلیک. قربانلر ایچیده یقیندن تورموش قورگن افغانستانلیک بیر کیلین – کیاو هم بولگن. بولر ایندی حیاتنی باشله گن پیتده بولگن بیر حادثه نینگ گواهی بولیب عالمدن اوتدیرلر، اولرنینگ بونده‌ی بیر مرحلمه ده حیاتدن کوز یومیشی حقیقتن اچییق بیر درد دیر.
اوشنده‌ی که مذکور کنفرانس نینگ پنل همده بیاناتلریده عکس ایتتیریلگندیک، دنیا توستدن یوز بیره‌دیگن حادثه‌لرنینگ گواهی دیر. بونده‌ی حادثه‌لر خطر و نابرقرارلیکنی وجودگه کیلتیریشی هم هر قنده‌ی بیر احتمالدن ییراق ایمس دیر. شونینگ اوچون هم اوزاقنی توشونیش و خویشتندارلیکدن ایش آلیب قوشمه منفعتلر نظرده توتیلیب و اونینگ اساسیده بیرلیک و مشترک سیاستنی شکللنتیریشنی طلب قیلینه دی. اما، بو امرنینگ ایسه خلاقیت همده کیله‌جک احتیاجلریگه ضرورتی بار.
هر بیر ییرده قیینچیلیک بار، فرصت هم بار دیر. لبنانلیک متفکر و فیلسوف نسیم نیکولاس طالب کوچ و قوت نینگ ناساغلام حالتینی کوچه یتیره دیگن حادثه دیر" شکننده‌لیککه قرشی" اتمه‌سینی ایشلته‌دی. پرچه‌له‌نیشگه قرشی حادثه‌لر ترتیب‌سیزلیکده کوچه‌یه‌دی" دیدی او.
سونگگی هفته‌ده‌گی واقعه‌لر خلق ارا همجمعیتنی زوروانلیک سیز، نزاعلرنی تینچ یول بیلن حل ایتیش، قوشنیچیلیک و مسوولیتلی باشقروی تمایللرینی تَن آلیشگه و اولرگه رعایه قیلیشگه چقیرماقده.
اورنه تیلگن تمایللرگه عمل قیلیش آرقه‌لی بیز موجود ترتیب سیزلیکدن ینه - ده کوچللی راق قوتیلیشیمیز ممکن. افغانستان جمهور رئیسی جلالتمآب محمد اشرف غنی، قوشنیلریمیزنی و شریکلریمیزنی انقراضنی تینچ یول بیلن حل ایتیش اوچون ایشلشگه چارله دی- نفقط بیزنینگ ملی منفعتلریمیز بونگه محتاج بولگنی اوچون، بلکه اوشبو پرنسبلر بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی نینگ منشوریده قید ایتیلگن و کیله‌جک نسللر اوچون حُسن رفتار اساسی و خلق ارا بیر- بیراوگه حرمت قیلیشنی شکللنتیرگن.
بیزلر بیر ملت صفتیده، سونگگی قیرق ییل ایچیده ترتیب‌سیزلیکلر و معمالر سبب قنده‌ی فرصتلر قولدن بیریلگنینی یخشی سیزگن میز. لیکن، ترتیب‌سیزلیکلردن قنده‌ی قیلیب فایده‌له‌نیش اوچون بیزلر دییرلی موفق بولمه‌گن میز.
چمه سی 40 ییل ایچیده‌گی جَنجاللر و اوروش ده، افغانستان ایسه هیچ بیر پیت " پرچه‌له‌نیشگه قرشی" هیچ بیر نرسه‌نی قولگه کیریتمه‌گن دیر. بیزلر هیچ بیر زمان ترتیب‌سیزلیکنی اوستدیریشگه کوچیمیز ییتمه‌گن بیزلر فقط بونده کوپراق چوقورگه کیتگن میز. بیز هیچ قچان اوز خلقیمیز و بیزنینگ جغرافیه بستریمیزدن اوز دستورلرینی ایشلب چیقیش اوچون فایده‌له‌نیشگه اینتیلگن منطقوی و خلق ارا کوچلرنینگ تاثیرینی اینگیب اوته آلمه‌دیک.
بیز هیچ قچان خیلمه – خیللیک نینگ کوچیدن فایده‌لنه آلمه گن میز، بیز هیچ قچان بو دنیاده‌گی جیوپولیتکی موقعتیمیزدن فایده لنه آلمه یمیز او اونی بخت‌سیزلیک سببیدن نعمتگه ایلنتیره آلمه‌یمیز.
بیراق، او کونلر اوتگن دیر. سونگگی ییللرده کوپ نرسه‌لر یخشی بولگن. اوروش و مهاجرتده توغیلگن بیزلر ایسه، برچه نرسه‌نی فرقلی کوره‌میز. بیزلر احتمالی تینچلیک باره‌سیده تشویش‌ده میز. بیزلر افغانستان نینگ اقتصادی و گللب یشنه‌شیشی توغریسیده‌گی قابلیت و ظرفیتلری باره سیده هیچ قنده‌ی خواطریمیز یوق. شونینگدیک، سیاسی توزوملریمیز دایمیلیگی و تیریکلیگی خصوصیده هیچ قنده‌ی شک و تردیدیمیز هم یوق.
بیزلر نا انیقلیک محیطیده امکانیت یره‌تیشگه قطعی قرار قیلدیک و بو یول قنچه توسیق و تهدیدلرگه توله بولیشیدن قطع نظر، بیز آلدینگه سیلجیشیمیز و تیز آلغه باره‌یپمیز.
و بیزلر حاضرده سعی و حرکتلریمیز و قانونیتلریمیز، افغانستان‌گه بولگن ایشانچیمیز و اینیقسه تینچلیک، منطقوی همکارلیک و خوفسیزلیک ساحه‌سیده‌گی ایشلرنینگ گواهی بولماقده میز.
بیرینچی مرته و همه‌سیدن اینگ مهم، اوزاق مدتدن بیری بیزلرنینگ یورتیمیزگه تینچلیک فرصتی یره‌تیلگن دیر. خلقیمیز اوزاق مدتدن بیری فرزندلری مکتبدن باریب کیلیشی همده اورتاقلری بیلن ملاقاتدن قیتیشده ترورچیلر تامانیدن نشانگه آلینمس‌لیگینی آرزو قیله دیلر. تینچلیک بیزلرنینگ خلقیمیز اوچون زوروانلیککه پایان بیریش معنیسی ده دیر – شونینگ اوچون هم مذاکره باشله‌نیشی اوچون دستلب آتیش – کیسین اعلان قیلینیشی اوچون اورغولب کیله‌میز. افغانستان‌ده زوروانلیک و ترورچیلرنینگ طرفداری یوق، لیکن تینچلیک و برقرارلیک نینگ طرفداری بار. مستحکم بیر تینچلیک تیزلشتیریلیشی اوچون آتیش – کیسین حتمی دیر چونکه افغانستان مردمی بونی قتیق حمایت قیلیب ایسته یدیلر. بو مسله ایسه افغانستان خلقی و دولتیگه ثابت دیرکه بیزلرنینگ دشمنلریمیز تینچلیک اوچون جدی ایمسلر؛ بلکه اوشبو موضوع اولرنینگ کنترولیده هم ایمس. اولر، اوز مسوولیتینی کیله‌جکده‌گی بیر معامله اساسیده تامینله ماقچی بوله دیلر.
تینچلیککه ایریشیش اوچون بیزلرنینگ آلیب باره جک سعی وحرکتلریمیز دوام ایتر ایکن، بیزلر دایمی بیر تینچلیک و برقرارلیککه ایگه بولیشیمیز اوچون قوشنیلریمیز همده خلق ارا شریکلریمیزنینگ آرقه‌داشلیگیگه ضرورتیمیز بار. بونده‌ی بیر قیین وضعیتده، دنیا همجمعیت دولتلری اوچون قوشمه چاره تدبیر اوچون افغانستان یخشی بیر فرصتلرنی قرشیله‌ماقده. تینچلیک اوچون بیزلرنینگ ملی سعی و حرکتیمیز منطقه و دنیا اوچون ثمره‌لی دیر. بیزلر بیر دولت اوله‌راق ترورچی گروه‌لر بیلن اوروش چیزیغیده تورگنمیز، بیزلرنینگ موفقیتیمیز دنیا بویلیب مشترک بیر خیر فلاحنی وجودگه کیلتیره‌دی. بو ایسه همکارلیک اوچون باشله‌نیش نطقه‌سی همده بیرله‌شیش اوچون قوشمه بیر زمینه دیر.
بو ییرده ینه بیر مهم مسله‌نی تیلگه آلیشگه رخصت بیرگه‌ی سیزلر. تینچلیک اورنه‌تیلیشی اوچون بیزلرنینگ قنچه‌لیک کتّه یوره‌گمیز بولسه – ده زورانلیک توخته‌تیلیشی اوچون هم شونچه‌لیک جدی عزم و اراده میز بار. زوروانلیک همده ترورچیلیکده هیچ قنده‌ی بیر پیروزلیک یوق. افغانستان مردمی هر قنده‌ی بیر زوروانلیککه قرشی جدی توره دیلر.
افغانستان ملی کوچلری بونده‌ی بیر کیسکین‌لیکنی انیق کورستدی. اولر هر دایمگیدن کوره یخشی بیر صورتده دشمنگه قرشی اوروشه دیلر. دنیا افغانستان ملی کوچلری قنده‌ی قیلیب جمهورلیک ریاستی سیلاولری خوفسیزلیگینی تامینله‌شگه قادر بولگنی نینگ گواهی دیر. موفق بیر سیلاو اوتکزیشدن سونگ، سیلاو مستقل اداره‌لری، رایلرنی سنشنی یکونلنتیریب، دستلبکی نتیجه‌نی اعلان قیلدیلر. اوشنده‌ی کیم سیلاو نتیجه‌سینی کوتدیک سیلاو مستقل کمیسیونلری نینگ مسووللریدن مملکتده دموکراسی کوچه‌یشی اوچون آلیب بارگن سعی وحرکتلرینی آلیقیشله یمیز.
اوتگن نیچه آی ایچیده، بیزلرنینگ باتور خوفسیزلیک کوچلریمیز مملکت بویلب موفقیتلی حربی عملیاتلرنی اوتکزدیلر. دشمنلریمیزنی نیچه مرته ایریم حدودلریده شکستگه روپه ره قیلدیلر. اوزاق مدت جنگریلرنینگ کنترولیده بولگن منطقه‌لر عملیات جریانیده اولرنینگ اختیاریدن آلیندی. مذکور حربی کوچلر مملکت بویلب 8 ته اولسواللیکنی جنگریلر اختیاریدن آلیب دشمن پوسته‌لریده اوستیده عملیات اوتکزیب طالبان گروهی حرکتلریگه آغیر ضربه‌لر بیردیلر.
بیزلرنینگ خوفسیزلیک کوچلریمیز اوزلری نینگ هجومی عملیاتلری نتیجه‌سیده مملکت نینگ شرقی ولایتلریده داعش گه آغیر ضربه بیردیلر. اوزاق مدتدن بیری اولرنینگ کنترولیده بولگن منطقه‌لر آزاد قیلینیب، مرکزلری ویران قیلیندی. خوفسیزلیک کوچلری نینگ حربی باسمی نتیجه‌سیده، جنگری داعش نینگ 600 دن آرتیق آدمی دولتگه تسلیم بولدی. اولرنینگ مرکزلری تازه‌لنیب یاشیرون جایلری ویران قیلیندی.
اوزاق وقتلردن بیری اوروش و نا برقرارلیک سایه‌سی آستیده تیریکلیک قیلگن خلق بوگونکه کونده عادی حیاتگه قیتیب، ایکینچلیک ایشلری بیلن شغلله‌نیب اوز عایله اعضالریگه آزیق – آوقت تیارلب بیره دیلر. حکومت ایسه بولرنینگ منطقه‌سیده‌گی قیته قوریش ایشلرگه یاردم بیره‌دی.
خوفسیزلیک کوچلریمیزنینگ مقابلیده دموکراسی نینگ قوله‌شی و اداره‌لریمیز نینگ ضعیفله‌شیشی اوچون میش – میش تشله گنلرگه بو آچیق پیامنی ایتیش کیره‌ک که، افغانستان دولتی و خلقی تینچلیک مذاکره گه کیریش و اشتراک ایتیش اوچون هر تامانلمه تیارگرلیک کورماقده. اماطالبلر بو ایستککه سلبی جواب بیرگن حالده، افغانستان ملتی نینگ خوفسیزلیک کوچلری عکس العملیگه تیار بولیشی لازم.
خانملر و جنابلر!
بو برچه تارتیشوولر و قرمه قرشیلیکلر ایچیده، یوکسه‌لیش و اقتصاد بیزلر اوچون بیرینچی اینیقسه منطقه وی بسترلر آرقه‌لی زمینه یره‌تیش دیر. اوزاق ییللردن بیری فایده‌له نیلمه گن نرسه‌لر اوستیده ریجه توزیش بیزنینگ اساسی ایشلریمیزدن دیر.
تینچلیک سعی و حرکتلری بیلن بیر قطارده، افغانستان استه – سیکین همکارلیک، اوله‌نیش و رواجله‌نیش نینگ منطقوی مرکزیگه ایله‌نیب بارماقده.
جمهور رئیس محمد اشرف غنی نینگ سوزلریگه کوره، بیز افغانستاننی سودا و منطقوی علاقه چاراهه‌سی آرقه‌لی دینگیزگه چیققن مملکتگه ایلنتیره میز و لاجور یول و هوایی دهلیز کبی تشبثلریمیز نینگ اقتصادی ثمره دارلیگیگه گواه بولماقده‌میز. ییریک فرا ملی انرژی پروژه‌لر، تجارت و حمل و نقل بوییچه افغانستان نینگ آلغه سیلجیشی منطقه چیگره‌لری نهایتده برچه میزنینگ فایده میزگه ایلنه‌دی.
بیزلر اتفاقدش دولتلر مهربانلیگی و اولرنینگ قوللب – قووتله‌شی بیلن اوتگن 5 ییل جریانیده بو قبیل آلغه سیلجیشلرگه ایریشدیک. هند بو شریک نینگ بیر صفتیده تینچ، برقرار و رواجلنگن بیر افغانستان شکلله‌نیشی اوچون اوزی نینگ توزه تووچی فکرینی بیلدیریب کیلگن. هند، افغانستانلیک حربی کوچلر تربیه‌له‌نیشی همده بولر زمانوی جهازله‌نیشی اوچون کورستگن یاردملری بیزلر اوچون اوته ثمره‌لی توشدی. شونینگدیک، هند سوو توغانلری، ایکینچلیک، ساغلیق و یخشی حکومتچیلیک بوییچه بیزلرنینگ آستقورمه لایحه‌لرده جدی قوللب قووتله‌دی.
بو یاردملر اوشه نرسه دیر که افغانستان روالجه‌نیشی اوچون بیزلرنینگ احتیاجیمیز بولگن، بو ایسه یالغوز بیزلرنینگ فایده میزگه ایمس، بلکه هند و بوتون منطقه نینگ فایده‌سیگه دیر.
هند اوزی نینگ اردوسی کونینی نشانله‌گن حالده، بیزلر بو بویوک مملت نینگ دنیاگه بولگن رولینی تینچلیک حمایت بولیشی یولیده بو مملکت ملی کوچلری نینگ بیرگن یاردمی، انسان پرورلیک همکارلیگی و آرقه‌داشلیگی و انسانی قوشمه قدریتلرنی دفاع قیلیش اوچون بومملکتنی تقدیرلش اورینلی دیب بیله‌من.
بو ییرده استرلیا دولتی نینگ هر تامانلمه آرقه داشلیگیدن هم تشکرلیک بیلدیریشنی مناسب کوردیم. بیز اولرنینگ قربانلیکلریدن الهامله‌نیشگه جرعت ایته میز و اقلیم اوزگریشی اطراف – محیطگه و پوتنسیل انسانیتیگه قنده‌ی ضررلی تاثیردن بی خبر بولمسلیگیمیز کیره‌ک.
افغانستان هم استرلیا کبی قورغاقچلیکدن جدی ازیت چیکیب کیلماقده. بو وضعیت ایسه دهقانلر حیاتی و اولرنینگ خانه‌دانی تیریکچیلیگینی تهید قیلگن دیر. افغانستان مستحکم رواجله‌نیش مقصدلری دایمی ترقیات ساری آدیم کوتریشنی طلب قیله‌دی. بو ایسه بشریت کیله‌جگینی تورلی خطرلردن امکان قدر حمایت ایته‌دی. 2019- ییل ده اسپانیا پایتختی ماریدده اقلیم اوزگریشیگه تیگیشلی اوتکزیلگن کنفرانس جریانیده آلیب باریلگن سعی وحرکتلر کیلگوسی ییلده‌گی توسیقلرنی کوتریش اوچون ینگی امیدلرنی توغدیردی.
اقلیم اوزگریشی و اونینگ مملکتگه تاثیری بیزنی طبیعی ذخیره‌لرنی، اینیقسه ییل دوامیده سوء استعمال قیلینگن و نظارت قیلیب بولمه یدیگن اولکه سوو توغانلریمیزنی قنده‌ی حمایه قیلیش، باشقریش و کوپه‌یتیریش حقیده جدی فکرلشگه اونده‌یدی. شونی یادده توتگن حالده، بیز اوزیمیزنی اوتمیشده مورت و حمایه‌سیز قیلیب قویگن شرایطلردن قنده‌ی فایده‌له‌نیش کیره‌کلیگی توغریسیده ینه بیر بار قونت بولیشمیز حتمی.
خانملر و جنابلر!
افغانستان ینگی ییلنی خوفسیزلیک، دموکراتیک و تینچلیک ساحه‌لریده آلغه سیلجیش بیلن باشله‌یدی. شونیگدیک، بیز جنگ میدانیده همکارلیک وضعیتینی سقلش و نفقط افغانستان بلکه منطقه‌گه و بوتون دنیا خوفسیزلیگی اوچون کوره‌شه یاتگن قوشینلریمیزنینگ تیارگرلیگینی آشیریشگه اعتبار قره‌تماقده میز.
توقنشوو دوریده بیز ایجابی و تشبث بیلن اینیقسه منطقوی توزیلمه‌لر و همکارلیک آرقه‌لی اقتصادی مستقللیکنی رواجلنتیریش بوییچه فکر یوریتیشنی دوام ایتیردیک. بیز هنوز اقتصادیمیز و شو بیلن بیرگه علمده اوزاق مدتلی تینچلیکنی ایسته‌یمیز و بو تینچلیک افغانستان خلقی و حکومتی اوچون استوار وظیفه حسابلنه‌دی.
بیز کیلگوسی ییلنی کوته‌یپمیز، اما اوشبو وقتده یوزه‌گه کیلیشی ممکن بولگن نا قولیلیکلر و تیبره‌نیشلر حقده ریال تصورگه ایگه‌میز. بیز اوشبو ناقولیکلر بیلن افغانستان هم پرچه‌له‌نیشگه قرشی" دولتگه ایله‌نیشی ممکن دیگن امیده اوچون کیلماقده میز، بو 40 ییللیک حل ایتیلمه‌گن ماجرادن سونگ بیزنی اوره‌ب تورگن ترتیب سیزلیکلر و مجارالر آره‌سیده قنده‌ی قیلیب یششنی بیله میز.
بیزلر ینه بیر بار قوشنی دولتلر همده خلق ارا شریکلریمیزدن مذکور خطرلرنی جدی انابتگه آلگن تقدیرده، بیزلر بیلن بیرگه بولیب قوشمه سعی و حرکتلر بیلن تینچلیک، خوفسیزلیک، دنیا و منطقه بویلیب ییریک آدیملر کوتریشگه یاردم بیریشلرینی طلب قیله میز.
رحمت